Heel wat mensen ervaren stilte als bedreigend. Ze zorgen ervoor dat er altijd een radio of tv staat te spelen, dat er voortdurend gezelschap is, dat er – zoals ze het dan noemen- “leven” is. Anderen zoeken actief de stilte op. Zij zijn het die de natuur intrekken, regelmatig de eenzaamheid opzoeken, gaan mediteren en manieren zoeken om “tot zichzelf” te komen.

Nu ben ik de allerlaatste om het belang van fysieke stilte te ontkennen. Ons leven kan erg druk en lawaaierig zijn zodat het zenuwstelsel zich in voortdurende toestand van overprikkeling bevindt, of we dat nu beseffen of niet. Een eerste stap is dan ook een relatief rustige plaats opzoeken zodat het systeem zijn normale evenwicht kan terugvinden. Het is echter van levensbelang om een eerste stap niet te verwarren met het uiteindelijke doel.

Zoals waar geluk niet afhankelijk is van omstandigheden, is ware stilte dat ook niet. Misschien denk je nu dat ik bedoel dat wanneer onze geest stil is, dus niet denkt, dat dat de ware stilte is. Of dat, wanneer er geen verlangens of intenties zijn, dat dat de ware stilte is. Maar zelfs dat is niet waar het om gaat. Ware stilte is niet afhankelijk van het zwijgen van ons denken, of van de afwezigheid van wat dan ook. Ware stilte is onze diepe natuur, de onbewogen stille ruimte waarin alles zich afspeelt, zowel de gedachten, emoties en lichamelijke gewaarwordingen “binnen ons” als de geluiden en beelden van de “buitenwereld”. Wanneer dat duidelijk wordt, wanneer we door zenbeoefening met deze stilte meer en meer vertrouwd raken, kan zelfs een emotionele storm als wezenlijk STIL ervaren worden. Hetzelfde geldt voor alle lawaai, alle drukte die van buitenaf komt.

Ik herinner me verschillende gelegenheden waarop het juist een luid geluid was dat me helemaal leek op te nemen en zo terug in de stilte wierp. Te voet onderweg in de stad, toen onverwacht een arbeider een drilboor startte juist naast me. Het claxonneren van auto’s, plotse sirenes…. Het kan dan ook bijzonder vruchtbaar zijn om in hevige wind en regen te gaan wandelen; of je tussen kerst en nieuwjaar in de grote eindejaarsdrukte van een winkelcentrum te begeven… Je vol vertrouwen overgeven en merken hoe het geluid je draagt, hoe wat je werkelijk bent niet gescheiden is van eender welk verschijnsel…

Regelmatig vertel ik het verhaal van de Amerikaanse zenbeoefenaar die zich voor een jaar terugtrok in de bergen. Hij was helemaal helder en vond dat hij geweldig geëvolueerd was is zijn beoefening. Toen kwam hij terug naar de grote stad. De dojo lag in het centrum, en onophoudelijk hoorde hij in zazen druk verkeer, sirenes en zelfs schietpartijen. Eerst leek het een ijskoude douche, maar al snel besefte hij dat het inderdaad mogelijk was om te beoefenen te midden van deze bruisende drukte, en dat dat zelfs een radicale en noodzakelijke verdieping teweeg bracht in zijn praktijk.

Een andere getuigenis komt van iemand die tot zijn grote vreugde werd uitgenodigd door een van de meest gewaardeerde boeddhistische leraars in Myanmar, om bij haar thuis te komen mediteren. Tot zijn grote verbazing woonde ze met heel haar familie in één ruimte waar niet alleen de kleinkinderen speelden en huisdieren rondliepen maar waar ook de hele tijd een radio én een tv opstonden. Te midden daarvan beoefende zij meditatie.

Hecht je dus niet aan opvattingen over stilte, maar onderzoek voorbij je denken wat stilte echt betekent. Kom terug naar de totale intimiteit met de stilte binnenin. Zij overstijgt elk geluid en elke afwezigheid van geluid. Deze stilte is de muziek van je ware zelf, de woordeloze melodie van het zijn. En er is niemand die ze zingt, niemand die ze hoort.


Luc De Winter
Ho Sen Dojo, 30 oktober 2017